Thể thao truyền thống – cầu nối văn hóa và phát triển bền vững
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của các môn thể thao hiện đại, nhiều môn thể thao và trò chơi truyền thống trong khu vực ASEAN và Trung Quốc đang đứng trước nguy cơ mai một. Việc phục hồi và bảo tồn những giá trị này vì thế được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng, không chỉ để gìn giữ di sản văn hóa phi vật thể, mà còn để nuôi dưỡng tinh thần đoàn kết, tăng cường giao lưu nhân dân và tạo động lực phát triển du lịch văn hóa – thể thao.
Các môn thể thao và trò chơi truyền thống như kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ, vật truyền thống hay đánh chuyền... vốn gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng. Chúng không chỉ là hoạt động vui chơi, rèn luyện sức khỏe mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa, phản ánh phong tục, tập quán và lịch sử của từng quốc gia, từng vùng miền.
Đẩy gậy là một trong những môn thể thao truyền thống thu hút đông đảo thanh thiếu niên tham gia
Tuy nhiên, trước làn sóng toàn cầu hóa và sự bùng nổ của các môn thể thao hiện đại, nhiều giá trị của các môn thể thao và trò chơi truyền thống đang dần bị mai một, thậm chí biến mất trong đời sống thường nhật. Một bộ phận giới trẻ ít có cơ hội tiếp xúc với những môn thể thao truyền thống này, khiến nguy cơ đứt gãy trong truyền thừa ngày càng rõ rệt.
Hợp tác ASEAN – Trung Quốc: Giải pháp chiến lược
Nhằm ứng phó với thách thức trên, ASEAN và Trung Quốc đã thống nhất triển khai Dự án Phục hồi các môn thể thao và trò chơi truyền thống ASEAN - Trung Quốc. Dự án hướng tới nhiều mục tiêu: Nghiên cứu, sưu tầm và hệ thống hóa các môn thể thao và trò chơi truyền thống đặc sắc; Tổ chức các liên hoan, lễ hội thể thao dân gian thường niên để khôi phục không gian sinh hoạt cộng đồng; Lồng ghép trò chơi truyền thống vào trường học như một nội dung giáo dục thể chất, giúp học sinh hiểu và trải nghiệm di sản; Tăng cường giao lưu, thi đấu trình diễn trong khuôn khổ các sự kiện ASEAN – Trung Quốc, biến thể thao truyền thống thành cầu nối văn hóa.
Đặc biệt, sáng kiến này còn gắn với xu hướng bảo tồn di sản trong phát triển bền vững. Các quốc gia thành viên có thể phối hợp đưa những môn thể thao dân gian tiêu biểu vào chương trình hợp tác văn hóa – du lịch, góp phần thu hút du khách quốc tế và phát triển kinh tế địa phương.
Không chỉ dừng lại ở khía cạnh văn hóa, thể thao truyền thống còn mở ra cơ hội cho ngành du lịch. Tại nhiều quốc gia, các lễ hội gắn với trò chơi dân gian đã trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, thu hút hàng vạn du khách tham dự. Nếu được tổ chức bài bản và quảng bá rộng rãi, các môn thể thao dân gian ASEAN – Trung Quốc hoàn toàn có thể trở thành “thương hiệu mềm” giúp nâng cao vị thế khu vực trên trường quốc tế.
Đây cũng là cách để các quốc gia khai thác lợi thế “mỗi địa phương một sản phẩm văn hóa”, biến thể thao truyền thống thành trải nghiệm độc đáo, đồng thời tạo thêm sinh kế cho cộng đồng dân cư địa phương.
Nhảy bao bố được đưa vào nhiều hoạt động thể thao trường học
Trong thời đại hội nhập quốc tế, việc phục hồi và bảo tồn thể thao, trò chơi truyền thống ASEAN – Trung Quốc không chỉ nhằm giữ gìn quá khứ, mà còn để khẳng định bản sắc trong tương lai. Đây là cơ sở để các thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về cội nguồn, trân trọng giá trị văn hóa và có ý thức kế thừa, phát huy.
Hợp tác ASEAN – Trung Quốc vì thế được nhìn nhận như một bước đi chiến lược, vừa gìn giữ di sản, vừa tạo dựng động lực phát triển mới cho thể thao và văn hóa khu vực. Từ kéo co, đá cầu, đến những trò chơi truyền thống ít được biết đến, tất cả đều có cơ hội hồi sinh, trở thành nhịp cầu kết nối quá khứ với hiện tại, văn hóa với du lịch, và các quốc gia trong một cộng đồng gắn kết, giàu bản sắc.
Việt Nam góp phần lan tỏa bản sắc trong hợp tác ASEAN – Trung Quốc về thể thao truyền thống
Trong tiến trình hợp tác phục hồi và bảo tồn các môn thể thao, trò chơi truyền thống ASEAN – Trung Quốc, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia đi đầu với nhiều kết quả nổi bật, góp phần khẳng định vai trò, bản sắc văn hóa và trách nhiệm chung của khu vực.
Việt Nam là quốc gia sở hữu kho tàng phong phú về các môn thể thao, trò chơi truyền thống, như: kéo co, đẩy gậy, đá cầu, cờ người, vật dân tộc, bắn nỏ… Nhiều bộ môn không chỉ tồn tại trong đời sống cộng đồng mà còn được nâng tầm thành sự kiện văn hóa – thể thao quy mô quốc gia, như Lễ hội vật truyền thống ở Bắc Ninh, Hội kéo co Phú Thọ hay Giải đá cầu quốc tế được tổ chức thường niên.
Đặc biệt, Việt Nam cùng Hàn Quốc, Campuchia và Philippines đã đồng đệ trình hồ sơ để UNESCO công nhận kéo co là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2015. Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò chủ động và trách nhiệm quốc tế của Việt Nam trong bảo tồn giá trị chung.
Vật dân tộc, cờ tướng, đá cầu và nhiều trò chơi dân gian khác đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Các lễ hội truyền thống như Hội Gióng (Hà Nội), Lễ hội Đền Hùng (Phú Thọ), Lễ hội vật làng Sình (Huế) thường xuyên tổ chức các trò chơi dân gian, tạo điều kiện để người dân trực tiếp tham gia. Các liên hoan trò chơi dân gian trong trường học được tổ chức ở nhiều địa phương, giúp thế hệ trẻ tiếp cận và duy trì sự gắn bó với văn hóa truyền thống.
Nhiều địa phương khai thác trò chơi và môn thể thao truyền thống như sản phẩm du lịch đặc thù, tiêu biểu là kéo co Phú Thọ, đua thuyền Quảng Bình, đẩy gậy Tây Nguyên… Các sự kiện thể thao dân gian trong khuôn khổ lễ hội đã thu hút hàng triệu lượt khách du lịch trong nước và quốc tế, qua đó góp phần phát triển du lịch văn hóa – thể thao.
Trong khuôn khổ hợp tác với Trung Quốc, Việt Nam đã tham gia tích cực vào nhiều chương trình: Sưu tầm, nghiên cứu và số hóa tư liệu về các trò chơi truyền thống, tạo cơ sở khoa học cho việc bảo tồn; Đưa các môn thể thao dân tộc và trò chơi dân gian vào trường học và phong trào thể thao quần chúng, khơi dậy sự hứng thú của thanh thiếu niên; Tham gia các liên hoan, giao lưu quốc tế, nơi các môn thể thao truyền thống Việt Nam như kéo co, đá cầu, cờ người đã được bạn bè quốc tế đánh giá cao về tính độc đáo và giá trị văn hóa; Kết nối thể thao với du lịch, khi nhiều lễ hội dân gian được khai thác như sản phẩm du lịch đặc thù, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.
Thông qua những nỗ lực đó, Việt Nam không chỉ góp phần thực hiện thành công sáng kiến chung của ASEAN – Trung Quốc, mà còn khẳng định vai trò tiên phong trong bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể. Đây cũng là cơ hội để quảng bá hình ảnh đất nước giàu bản sắc, con người thân thiện và nền văn hóa đặc sắc đến bạn bè khu vực và quốc tế.
Sự chung tay của Việt Nam trong hợp tác này cho thấy một định hướng rõ ràng: bảo tồn không chỉ để lưu giữ, mà còn để phát triển, biến thể thao và trò chơi truyền thống thành cầu nối văn hóa – du lịch, đồng thời bồi đắp sức mạnh gắn kết cộng đồng trong thời kỳ hội nhập.
Bài, ảnh: Nguyễn Khang