Năm 1966 đế quốc Mỹ đánh phá miền Bắc ác liệt, cũng là lúc Thiếu uý Phạm Ngọc Khánh tốt nghiệp Trường Sĩ quan Lục quân. Những bạn thể thao ở Trường Nhổn, các đồng đội của anh ở Đoàn TDTT Quân đội (Thể Công) mấy năm trước, công nhân Công trường 12 (nhà máy Z1 Bộ Quốc phòng) thì vẫn gọi anh bằng cái tên thân thương: “Khánh Bóng đá”. Anh khoác ba lô về nhận nhiệm vụ ở Đoàn 246 Quân khu Việt Bắc. Đây là Trung đoàn huấn luyện kỹ chiến thuật chiến đấu cho chiến trường miền Nam. Trong một trận chiến đấu, Khánh đã quả cảm xông lên, mưu mẹo dùng thủ pháo diệt từng hoả điểm và bị thương, nhiều mảnh đạn găm vào người. Không cho đồng đội khiêng về tuyến sau, anh tiếp tục chỉ huy các mũi xung kích và tiếp tục bị thương đến lần thứ tư và hy sinh. Đó là buổi sáng ngày 26/6/1968.
Báo Quân đội nhân dân số 3156 ngày 4/3/1970 viết: “Anh hùng quân đội - Liệt sĩ, Thiếu uý Phạm Ngọc Khánh, Huân chương Quân công hạng Ba, là niềm tự hào của giới Thể dục thể thao cả nước, của Đoàn TDTT Quân đội. Cầu thủ mang áo số 8 Phạm Ngọc Khánh thi đấu trong đội hình Thể Công vào những năm 1962-1964. Năm 1966, anh được cử đi học Trường Sĩ quan Lục quân. Ra trường đảm đương công tác huấn luyện tân binh rồi hăng hái xung phong vào chiến trường miền Nam tham gia chiến đấu chống Mỹ. Phạm Ngọc Khánh hy sinh năm 1968. Năm 1970 anh Khánh được Nhà nước truy tặng danh hiệu “Anh hùng các lực lượng vũ trang” .
Người anh hùng - cầu thủ Bóng đá Phạm Ngọc Khánh quê ở Hải Dương. Anh sinh năm Nhâm Ngọ (1942). Bố mẹ anh đều thoát ly đi kháng chiến và hoạt động trong vùng địch hậu. Cả tuổi thơ ấu của Khánh sống với bà nội là cụ Đặng Thị Tuyết ở nhà 69 phố Trần Hưng Đạo, Hải Dương (nay là Tp.Hải Dương). Phạm Ngọc Khánh học ở trường tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm (nay là trường THCS Trần Phú). Anh học chăm và giỏi, không bao giờ phải để bà nội và bác ruột Phạm Ngọc Chuyên, y sĩ nhà thương tỉnh ca thán một điều gì. Tính Khánh kiên cường, trọng lẽ phải, yêu thương bạn và rất dũng cảm trong sinh hoạt thường ngày. Anh có năng khiếu Bóng đá và chính anh đứng ra lập đội Bóng đá ở trường tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Đại tá Nguyễn Thọ ở 12B phố Lý Nam Đế kể: “…Tôi gặp Khánh khi anh là công nhân quốc phòng Nhà máy Z.1. Lúc đó tôi là Bí thư Đảng uỷ kiêm Chính uỷ nhà máy. Khánh được cử đi học lớp đào tạo kỹ thuật đặc biệt khoá 1. Học xong, anh được phân công về phân xưởng gia công cơ khí A32 chuyên chế tạo các bộ phận của súng trường CKC. Trong cuộc sống hàng ngày, anh khát khao tình cảm gia đình. Trong hoạt động TDTT, anh luôn luôn là người đi đầu. Anh Khánh còn là một chân sút có hạng của đội Bóng đá nhà máy. Một lần đội Thể Công về đá bóng giao hữu, phục vụ công nhân quốc phòng của Ngành quân giới. Ai dè, tài đá bóng của cậu công nhân kỹ thuật số 1 của Z.1 chúng tôi đã lọt vào con mắt xanh của huấn luyện viên đội Thể Công. Và thế là vài tuần sau Bộ Tổng Tham mưu đánh quyết định về nhà máy điều động Khánh lên Đoàn Thể thao Quân đội!”.
Trong một trận bóng tranh giải miền Bắc trên sân Vinh (Nghệ An), không may Khánh bị chấn thương rất nặng ở đầu gối. Gần nửa năm điều trị tại Viện quân y 108, cuối cùng bác sĩ điều trị và Hội đồng Y khoa kết luận “khớp gối của Khánh không thể hồi phục!”. Nghe đến đó Khánh đã bật khóc vì từ nay anh không còn cơ duyên với môn thể thao mình hằng yêu thích. Sau một thời gian nữa điều trị lành vết thương, Khánh được cử đi học Trường Sĩ quan Lục quân Sơn Tây.
Liệt sĩ Phạm Ngọc Khánh nằm lại ở chiến trường Khe Sanh - Đường 9 suốt 20 năm. Năm 1998, đồng đội của Khánh là các anh Quang, Thường, Sinh… tìm về gia đình Khánh ở Hải Dương. Bố đẻ Khánh, một Đại tá quân đội cũng không còn. Mẹ Khánh mất trước đó nhiều năm. Bà nội nuôi anh từ tấm bé, cụ cũng đã đi xa. Gia đình đã có lần vào Khe Sanh tìm mộ Khánh mà không được. Lần này, theo mấy anh trong đơn vị, tìm lối, xác định vị trí địa hình. Vùng núi đồi 689 nay đổi thay quá nhiều. Ở một vạt cỏ non xanh, chỉ với vài chục nhát cuốc, lưỡi xẻng đã chạm đến tấm vải tăng niệm. “Đây có phải Khánh E246 không?” Một người lẩm bẩm khấn. Lần lượt lật giở từng nếp vải xỉn đen còn nguyên vẹn, hình hài liệt sĩ thì đúng rồi... Nắng Quảng Trị sớm mai trong vắt. Gió mát tràn trên cánh rừng. Chiếc bi đông nhôm sơn xanh màu lá có nắp nhựa xoáy nằm cùng cốt xương. Mấy bạn đồng đội cũng là những người đã mai táng anh lấy cùi tay áo gạt nước mắt. Ở vai chiếc bi đông, hiện nguyên vẹn dòng chữ “Khánh - đội Bóng đá Thể Công”. Người bạn đồng đội nấc lên nghẹn ngào, thì không còn ai im lặng được nữa. Tiếng khóc bật trào. “Chính xác là Khánh đây. Phạm Ngọc Khánh cầu thủ Bóng đá đội Thể Công năm xưa đây!”.
Kỷ vật thiêng liêng này của Khánh được gia đình đặt trên bàn thờ anh tại ngôi nhà ở thành phố Hải Dương, nơi hơn 60 năm trước Khánh đã cất tiếng khóc chào đời. Nguyên Giám đốc Sở Thể dục thể thao Hải Dương Trịnh Công Quyền, nhân khi xúc tiến việc viết cuốn “Lịch sử Thể dục thể thao tỉnh Hải Dương”, ông đã lần theo lời thuật của những chiến sĩ E246, vào Quảng Trị, lên Đường 9, vào thăm Nhà truyền thống của Bộ Tư lệnh Mặt trận Đường 9-Khe Sanh đặt ở sân bay Tà Cơn. Tại đây Giám đốc Sở TDTT Hải Dương đã tận mắt thấy tấm ảnh chân dung Phạm Ngọc Khánh treo trang trọng trên một vị trí tôn nghiêm nói về chiến trường Đường 9 - Khe Sanh năm 1968 anh hùng trên tuyến đầu diệt Mỹ. Ảnh của 4 chiến sĩ tham gia chiến dịch Đường 9-Khe Sanh năm 1968 ấy được Nhà nước tuyên dương và phong tặng danh hiệu “Anh hùng các lực lượng vũ trang nhân dân” cùng một lần trong đó có Phạm Ngọc Khánh. Người giới thiệu của Nhà truyền thống Tà Cơn lúc nói về 4 người Anh hùng, chị không sao nói thêm được gì về “lý lịch trích ngang” của Anh hùng-Liệt sĩ Phạm Ngọc Khánh. May sao, Giám đốc Trịnh Công Quyền có mang theo mấy cuốn Tạp chí Thể dục Thể thao Hải Dương số 3 năm 1999 có bài đăng ở trang 12 giới thiệu về Phạm Ngọc Khánh. Lãnh đạo Nhà truyền thống Tà Cơn mừng như bắt được vàng.
Trên bàn thờ đơn sơ của gia đình có những tấm ảnh thờ nghiêm trang. Những cây nhang vừa được châm lửa nhẹ vương làn khói mỏng, Khánh hơi cúi nhìn. Và anh nở nụ cười hiền hiền đến là thân thương. Trong đội hình đá bóng cũng như những ngày đứng bên cỗ máy tiện to như chú voi khổng lồ trong hang giữa rừng sâu Việt Bắc, anh thanh niên Khánh thật giản dị. Thế mà khi xung trận trên chiến trường chiến đấu với quân giặc, thì anh quả cảm, bất khuất, can trường. Để ghi nhớ chiến công lừng lẫy của người Anh hùng-Liệt sĩ, tỉnh Hải Dương đã lấy tên Anh đặt cho một con đường của thành phố Hải Dương gọi là phố Phạm Ngọc Khánh. Anh em VĐV từ trẻ đến già thì nôm na gọi “Phố Khánh Bóng đá ấy mà” mỗi khi có ai đó hỏi thăm…
Trương Xuân Hùng