Thứ trưởng Bộ VHTTDL - Hoàng Đạo Cương lắng nghe và chia sẻ
những khó khăn mà Ban điều phối gặp phải trong quá trình triển khai Đề án (Ảnh: QL)
Trong Đề án đã quy định rõ chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành cũng như mục tiêu cụ thể theo hai giai đoạn: Giai đoạn 1 (2011-2020): Thực hiện thí điểm giải pháp đồng bộ về dinh dưỡng và TDTT. Giai đoạn 2 (2021-2030): thụ hưởng thành quả của giai đoạn 1 để thực hiện mở rộng phạm vi toàn quốc và hoàn thiện Đề án (2021-2030). Không chỉ có Tổng cục TDTT, Bộ VHTTDL mà Đề án còn có sự tham gia, phối hợp của các bộ: Y tế; Giáo dục & Đào tạo; Nông nghiệp & Phát triển nông thôn; Lao động-Thương binh &Xã hội...
Tuy nhiên, sau 10 năm triển khai, nhìn lại chặng đường đã qua, những người trực tiếp triển khai Đề án cho rằng không thể đạt được các mục tiêu đã đề ra bởi “khó khăn chồng chất khó khăn”.
Đề án có phạm vi thực hiện rộng nhưng mới chỉ triển khai được rất ít
Nhiều nội dung, nhiệm vụ của các chương trình thành phần đã được phê duyệt nhưng không có kinh phí triển khai. Ngoài kinh phí hạn hẹp để thực hiện một số đề tài khoa học và duy trì hoạt động của Văn phòng Ban điều phối, các nguồn kinh phí khác hầu như chưa được cấp. Việc huy động nguồn lực xã hội đề thực hiện gặp nhiều thách thức, điển hình là giải pháp lồng ghép nguồn vốn của các chương trình, chính sách trên cùng một địa bàn chưa được thực hiện tốt để đảm bảo nguồn vốn mang lại hiệu quả cao. Không những vậy, việc thiếu tính đồng bộ khi triển khai Đề án giữa trung ương và địa phương cũng là nguyên nhân dẫn đến Đề án chưa thực sự hiệu quả. Nhân sự Ban điều phối và Ban chủ nhiệm các Chương trình thành phần cũng như phân công cán bộ theo dõi của các Bộ, ngành, địa phương, chương trình thành phần có nhiều thay đổi dẫn đến sự chậm chễ trong điều hành và triển khai các hoạt động của Đề án.
Thiếu cơ chế huy động nguồn lực tài chính
Đề án chưa có những quy định cụ thể và hợp lý về cách thức huy động và sử dụng kinh phí triển khai. Việc thiếu kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước đã gây khó khăn cho việc thực hiện các Chương trình, đặc biệt là chương trình 1. Điều này ảnh hưởng đến việc huy động nguồn kinh phí xã hội hóa khiến nhiều đơn vị, tổ chức cho dù muốn nhưng vẫn chưa thể tham gia đồng hành cùng Đề án.
TS. Đàm Quốc Chính - Giám đốc Văn phòng Ban điều phối Đề án 641 nêu những khó khăn
trong việc triển khai Đề án (Ảnh: QL)
Phương thức tổ chức và phối hợp không đạt hiệu quả
Đề án được phép vận hành theo Quyết định số 135/2009QĐ-TTg ngày 4 tháng 11 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành quy chế quản lý, điều hành và thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Tuy nhiên, bản chất của Quyết định này dùng để điều hành các chương trình liên quan đến lĩnh vực kinh tế còn Đề án lại nhằm hướng đến phát triển con người nên việc áp dụng gặp nhiều khó khăn do chưa sát với đặc điểm và điều kiện của Đề án.
Theo quy chế hoạt động của Ban điều phối, quy định các chương trình hoạt động độc lập, thành viên Ban chủ nhiệm chương trình làm việc theo chế độ kiêm nhiệm, vì vậy việc liên kết hoạt động điều phối chung về thực hiện nhiệm vụ, đảm bảo tiến độ triển khai rất khó khăn. Mặt khác, do kết quả thực hiện nhiệm vụ chương trình 1 (nghiên cứu triển khai, ứng dụng những yếu tố chủ yếu tác động đến yếu tố thể lực, tầm vóc người Việt Nam) không được triển khai do không có kinh phí dẫn đến các chương trình 2,3 và 4 vẫn triển khai nhưng dựa trên các kết quả nghiên cứu nhỏ lẻ, không có tính đại diện hoặc dựa trên các kết quả nghiên cứu của các quốc gia khác nên không phù hợp với thể lực, tầm vóc con người Việt Nam. Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến tính thiếu đồng bộ, thiếu nhất quán về cơ sở khoa học đối với việc triển khai đề án trong thực tiễn. Thậm chí làm cho việc báo cáo kết quả 10 năm thực hiện Đề án mang tính khiên cưỡng vì không có những số liệu dẫn chứng cụ thể.
Giáo dục thể chất và thể thao trường học còn nhiều hạn chế
Công tác giáo dục thể chất, thể thao trường học thời gian qua mặc dù được các địa phương, nhà trường quan tâm thực hiện và đạt một số kết quả đáng khích lệ, tuy nhiên thực tế cho thấy chất lượng công tác giáo dục thể chất và thể thao trường học còn ở mức thấp.
Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đội ngũ giáo viên, nguồn nhân lực đảm nhiệm vai trò giảng dạy bộ môn giáo dục thể chất trong các trường hiện nay cả nước có 45.538 giảng viên, giáo viên giáo dục thể chất (theo số liệu điều tra trên 61 cơ sở giáo dục đào tạo và 45 cơ sở đào tạo), trong đó giảng viên và giáo viên có trình độ Tiến sỹ (72) thạc sỹ (2.450) cử nhân (35.626), trình độ khác (7.390). Cùng với đó hệ thống cơ sở vật chất tuy đã có sự đầu tư, sự quan tâm nhưng vẫn còn nhiều khó khăn khi ở cấp Tiểu học có 17% số trường có nhà tập TDTT, 15% số trường có sân tập TDTT; cấp trung học cơ sở có 12% số trường có nhà tập TDTT, 15% số trường có sân tập TDTT; cấp trung học phổ thông có 30% số trường có nhà tập TDTT, 15% số trường có sân tập TDTT.
Như vậy cả nước hiện có 80% số trường tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông thiếu nhà tập TDTT; 99,6% số trường thiếu bể bơi… không đáo ứng đúng mục tiêu mà Đề án phát triển giáo dục thể chất và thể thao trường học giai đoạn 2016 – 2020 đã đặt ra.
Ngoài ra, đội ngũ giáo viên thể dục giáo dục phổ thông còn thiếu về số lượng, cơ cấu chưa đáp ứng yêu cầu. Trong đó cấp tiểu học chỉ có khoảng 20% số trường có giáo viên chuyên trách; hơn 90% giờ học thể dục ở cấp tiểu học do giáo viên kiêm nhiệm giảng dạy. Bên cạnh đó, cấu trúc nội dung chương trình môn giáo dục thể chất các cấp học chưa cân đối, nhiều nội dung còn mang nặng tính kỹ thuật. Hầu hết các trường dạy chương trình cũ, ít các hướng dẫn, các kỹ năng thực hành, không có hoạt động thể thao ngoại khóa. Một số trường còn xem nhẹ môn học giáo dục thể chất, triển khai hình thức và kém hiệu quả. Hoạt động thể thao trường học còn nghèo nàn, hình thức đơn điệu, chưa thu hút đông đảo học sinh tham gia tập luyện TDTT…
Cuộc họp có sự tham dự của đại diện lãnh đạo các Vụ, đơn vị liên quan (Ảnh: QL)
Đề án chưa được quan tâm đúng mức
Nhận thức của xã hội và gia đình về sự cần thiết phải phát triển thể lực và tầm vóc của thế hệ trẻ chưa đúng mức. Việc triển khai Đề án chậm tiến độ so với kế hoạch đã xây dựng do chưa có được sự chia sẻ về mặt nhận thức của xã hội về nguy cơ tụt hậu thể lực, tầm vóc người Việt Nam; kinh tế của không ít gia đình còn nhiều khó khăn, vì vậy việc huy động nguồn lực trong xã hội để tổ chức thực hiện Đề án đặc biệt là nguồn lực về tài chính là khó đáp ứng. Điều này xuất phát từ việc chưa có những cơ chế, chính sách rõ ràng về việc huy động nguồn lực tài chính từ các nguồn tài trợ, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và trong nhân dân; hệ thống không thuận lợi để phát triển TDTT và dinh dưỡng học đường.
Thiết nghĩ trong giai đoạn hiện nay, nhất là khi các quốc gia khác đã bỏ xa chúng ta về thể lực và tầm vóc thì việc đẩy mạnh chăm lo sức khỏe cho lứa tuổi thanh thiếu niên là điều cần thiết. Phát triển thể lực, nâng cao tầm vóc người Việt Nam là nhiệm vụ chung của toàn xã hội chứ không riêng của một đơn vị nào.
Thời gian tới, Ban chỉ đạo Đề án và trực tiếp là Tổng cục TDTT sẽ tiến hành sơ kết 10 năm triển khai Đề án này để nhìn nhận những gì ngành TDTT đã và chưa làm được, từ đó sẽ có những đánh giá, kiến nghị, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các văn bản pháp luật liên quan tới chăm sóc sức khỏe nhân dân, phát triển giáo dục thể chất và thể thao trường học, đưa Đề án đi vào cuộc sống và từng bước đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Các giải pháp đó bao gồm: Đề nghị Nhà nước cần tăng cường đầu tư kết hợp với huy động kinh phí từ nguồn xã hội hóa, các nguồn vốn viện trợ chính thức để thực hiện Đề án. Đặc biệt, đẩy mạnh xã hội hóa, huy động sự tham gia rộng rãi của các thành phần kinh tế-xã hội; xây dựng các cổng thông tin điện tử của Đề án và thiết lập cơ sở dữ liệu về phát triển thể lực, tầm vóc người Việt Nam ở các trường học; Không ngừng nâng cao năng lực hiệu quả lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền đối với sự nghiệp TDTT; Tăng cường thông tin tuyên truyền trong cộng đồng xã hội về mục tiêu, ý nghĩa nhân văn cao cả của Đề án. Đối với các tỉnh, thành có cơ chế khuyến khích thành lập trung tâm tư vấn chăm sóc thể lực, tầm vóc cho thế hệ trẻ…
Tin rằng với các giải pháp đồng bộ trên, Đề án 641 sẽ như được khoác một chiếc áo mới với đôi cánh là cơ chế đúng luật nhưng linh hoạt; sự nhiệt huyết, tận tâm của các lực lượng trực tiếp tham gia triển khai; sự nhìn nhận đúng đắn về ý nghĩa, mục tiêu mà Đề án mang lại cho toàn xã hội; là sự chung tay của toàn ngành, toàn dân… Có như vậy, công cuộc cải thiện thể lực và tầm vóc thế hệ trẻ Việt Nam mới hiệu quả./.
An An