Thực trạng bóng đá Việt Nam trong tình hình hiện nay
“Chiến lược Phát triển TDTT Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” ra đời đúng vào thời điểm cả hệ thống chính trị, toàn dân-toàn quốc đang tập trung mọi động lực mạnh mẽ để phát triển đất nước như ý kiến chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Đảng CSVN tại Hội nghị TW10 khóa 13, đó là “…với những tư duy, nhận thức mới đã thấu suốt, với khí thế, quyết tâm cao, thống nhất về tư tưởng và hành động, chúng ta sẽ khơi thông mọi nguồn lực, huy động cao nhất sức người, sức của, tiếp tục tạo dựng những nền tảng mới cho sự phát triển đột phá của đất nước trong những năm tiếp theo.”
Ngay từ khi Quyết định của Thủ tướng được ban hành, với nhận thức rõ ràng về trách nhiệm-thách thức-cơ hội phát triển của Bóng đá Việt Nam trong thời gian tới cũng như quyết tâm cao nhất để thực hiện được các nhiệm vụ Chính phủ giao trong Chiến lược phát triển Thể dục, thể thao Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, cơ quan LĐBĐVN đã tập trung triển khai nghiên cứu 5 nội dung Quan điểm chỉ đạo, 6 mục tiêu chính và đi sâu phân tích 9 giải pháp định hướng được nêu trong Chiến lược mới ban hành. Trên cơ sở đó rà soát lại toàn bộ các nội dung công việc đã triển khai từ sau khi có Chiến lược phát triển Bóng đá Việt Nam (theo Quyết định phê duyệt số 419/QĐ-TTg, ngày 8 tháng 3 năm 2013) để thấy rõ những thành công, đặc biệt là những tồn tại-hạn chế trong công tác phát triển Bóng đá Việt Nam thời gian qua, mạnh dạn xin nêu một số nội dung chính trong tham luận tại Hội nghị.
Công tác đào tạo bóng đá trẻ đang được quan tâm nhiều hơn
Bóng đá Việt Nam từ Phong trào tới các giải Chuyên nghiệp và ngoài chuyên nghiệp, bóng đá Nữ, bóng đá trong nhà (Futsal) và đặc biệt là cấp các ĐTQG luôn có sức hút mãnh liệt đối với xã hội, tạo ra một động lực mạnh mẽ về tinh thần đoàn kết, tự hào dân tộc trong cũng như ngoài nước, là đòn bẩy thể thao đối với phong trào rèn luyện sức khỏe thanh thiếu niên và những người trong độ tuổi lao động, tạo ra của cải vật chất cho xã hội. Khi nhìn nhận đánh giá sự phát triển của Bóng đá Việt Nam qua 2 giai đoạn (từ 2012-2020 và từ 2021-2030), tới nay 2024, chúng tôi thấy rằng một số mục tiêu lớn trong giai đoạn tới 2020 cơ bản đã đạt được, ví dụ như:
- Đội tuyển nam giành chức Vô địch Đông Nam Á năm 2018, lọt vào vòng tứ kết giải Vô địch châu Á, lần đầu tiên tham dự vòng loại cuối cùng World Cup 2022.
- Đội U23 giành huy chương Bạc giải U23 châu Á năm 2018, lọt vào vòng bán kết môn bóng đá nam Đại hội thể thao châu Á năm 2018, giành huy chương Vàng môn bóng đá nam tại 2 kỳ SEA Games 30, 31 liên tiếp vào các năm 2019 và 2022.
- Trên bảng xếp hạng của FIFA Bóng đá VN đã có thời gian đứng trong nhóm từ 94 tới 97, tại châu Á đứng vị trí 14 (2020) và đứng đầu khu vực Đông Nam Á.
- Đội tuyển bóng đá Nữ xuất sắc giành vé tham dự vòng chung kết bóng đá nữ thế giới năm 2023 cùng với thành tích 3 lần liên tiếp giành huy chương Vàng tại các kỳ SEA Games 2017, 2019, 2022 nâng tổng số lần vô dịch SEA Games của bóng đá Nữ Việt Nam lên 8 lần.
- Hệ thống thi đấu Bóng đá chuyên nghiệp và ngoài chuyên nghiệp tiếp tục được hoàn thiện về quy mô và chất lượng, đáp ứng các tiêu chí của LĐBĐ châu Á, số lượng các CLB bóng đá phong trào liên tục tăng, số lượng VĐV trẻ được đào tạo tập trung cũng không ngừng phát triển.
Tuy vậy, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam cũng thẳng thắn thấy rằng còn rất nhiều tồn tại, thách thức, khó khăn phải khẩn trương tìm ra hướng giải quyết để có thể thực hiện thành công 6 mục tiêu chính được nêu trong Chiến lược mới được Chính phủ ban hành, trong đó có các mục tiêu cụ thể cho Bóng đá Việt Nam.
Những tồn tại chính là:
Thứ nhất, chưa thực sự có sự chỉ đạo đồng bộ-xuyên suốt và quyết liệt trong các hoạt động bóng đá, công tác tuyển chọn-đào tạo tài năng bóng đá trẻ, tại các CLB vẫn có nhiều điểm khác nhau do các nguyên nhân về con người và trang thiết bị kỹ thuật dẫn tới chưa có sự đảm bảo gắn kết giữa các tuyến, các lớp vận động viên kế cận nhằm tạo nguồn cho các CLB bóng đá chuyên nghiệp và các đội tuyển BĐVN;
Việc đảm bảo về tiêu chuẩn, hệ thống cơ sở vật chất, sân bóng và các cơ sở đào tạo bóng đá trong toàn quốc còn có sự khác nhau (từ Tỉnh-TP trung ương, địa phương, quy mô doanh nghiệp, tổ chức xã hội…). Các đơn vị cần nghiên cứu các căn cứ để xây dựng kế hoạch đầu tư, đồng bộ hóa điều kiện tổ chức tập luyện và thi đấu bóng đá, đảm bảo hiệu quả đầu tư và phát triển lâu dài; các Học viện Bóng đá theo tiêu chuẩn quốc tế còn ít, hiện mới có Trung tâm PVF được công nhận, tại khu vực phía Nam, miền Trung tới nay chưa có. Việc trong thời gian vừa qua Bóng đá phong trào phát triển mạnh mẽ càng làm tăng tính cấp thiết của công việc này, thực tiễn đã chúng minh với nhiều quốc gia bóng đá khác khi thiếu hụt các công cụ đo lường và điều kiện tiêu chuẩn để hoạt động bóng đá đều đưa đến sự kém hiệu quả trong chất lượng phát hiện và phát triển tài năng bóng đá.
Bóng đá nữ Việt Nam đã lập nhiều chiến công
Thứ hai, chậm áp dụng khoa học công nghệ trong công tác đào tạo, quản lý, huấn luyện bóng đá và xây dựng dữ liệu chuyên môn. Trong thời gian qua, bóng đá châu Á và nhiều nước tại khu vực đã nhanh chóng tiếp cận với các thành tựu khoa học công nghệ, Y học thể thao trong toàn bộ các quy trình từ tuyển chọn ban đầu, đào tạo huấn luyện viên, chuyên gia quản lý tới đào tạo vận động viên bóng đá một các toàn diện với mục tiêu cuối cùng là tạo ra các hình mẫu cầu thủ chuyên nghiệp, phù hợp nhất với bản chất tự nhiên của mỗi tài năng bóng đá. Nhìn chung, điều này tới nay không còn là mới mẻ trong tư duy quản lý bóng đá hiện đại nhưng chưa từng hoặc rất ít khi được tiếp cận tại Việt Nam trong quá trình từ tuyển chọn tới huấn luyện nâng cao đối với vận động viên bóng đá. Việc áp dụng kỹ thuật Y học tiên tiến trong điều trị chấn thương, phục hồi cho VĐV còn hạn chế, các trang thiết bị YHTT và cán bộ y tế có trình độ chuyên môn tốt còn thiếu.
Thứ ba là việc tổ chức hệ thống thi đấu trẻ đã có thay đổi nhưng còn chưa được như kỳ vọng mặc dù tới hiện đại đã có hệ thống thi đấu trải rộng trên nhiều lứa tuổi. Việc còn thiếu thi đấu thường xuyên đã có những ảnh hưởng nhất định tới quá trình phát triển liên tục của tài năng bóng đá. Điều này đã tồn tại nhiều năm, LĐBĐVN cũng nhận thấy nếu còn tồn tại này, Bóng đá chuyên nghiệp và ĐTQG của Việt Nam rất khó có sự ổn định về thành tích trong tương lai.
Thứ tư, không thể không nói đến là việc vướng mắc và chậm trễ trong đầu tư phát triển bóng đá. Bóng đá phong trào và bóng đá chuyên nghiệp-ngoài chuyên nghiệp, ngoài sự tác động chung của kinh tế thị trường vẫn cần có sự chung tay góp sức của các đơn vị-tổ chức nhà nước, tại Trung ương cũng như địa phương. Thực tiễn cho thấy khi các đơn vị-tổ chức có sự quan tâm chú ý tới hoạt động bóng đá phong trào/bóng đá chuyên nghiệp và ngoài chuyên nghiệp thì đều tạo ra một sự thu hút lớn đối với các đối tượng tham gia tập luyện và tạo ra chiều sâu trong công tác quản lý-huấn luyện. Các điều kiện cơ sở vật chất, chính sách, con người tại địa phương sẽ được chú ý hơn, có sức sống hơn. Bên cạnh đó là việc xã hội hóa các hoạt động bóng đá. Liên đoàn BĐVN đang tập trung nghiên cứu kỹ Kết luận số 70-KL/TW, ngày 31/1/2024 của Bộ Chính trị về phát triển thể dục, thể thao trong giai đoạn mới, trong đó có định hướng rất quan trọng về việc tháo gỡ khó khăn cơ sở vật chất cho thể dục-thể thao nói chung trong đó có Bóng đá, để có thể đề xuất, vận dụng tạo sự phát triển của Bóng đá Việt Nam.
Thứ năm, cuối cùng là công tác hòa nhập quốc tế trong bóng đá. Trong thời gian vừa qua Bóng đá Việt Nam đã đạt nhiều thành công quan trọng trong việc tăng cường quan hệ với FIFA/AFC để có những nguồn hỗ trợ về kinh phí và khoa học kỹ thuật và đào tạo, được các tổ chức bóng đá quốc tế như FIFA/AFC/AFF và các Liên đoàn bóng đá quốc gia khác đánh giá cao nhưng nhìn chung là còn chậm so với sự phát triển của quốc tế. Bên cạnh công tác thi đấu, công tác đào tạo-tổ chức-quản lý-tiếp thị thuộc hệ thống Bóng đá Việt Nam còn chậm tiếp cận so với các quốc gia có nền bóng đá phát triển trong khu vực và trên thế giới. Chúng ta còn thiếu nhiều chuyên gia bóng đá người Việt Nam hoặc từ nước ngoài tới Việt Nam đạt trình độ quốc tế, đồng thời việc tìm kiếm và phát hiện các tài năng bóng đá có nguồn gốc Việt Nam tại nước ngoài cũng mới được chú ý trong thời gian gần đây.
Các nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao thành tích bóng đá Việt Nam trên đấu trường quốc tế
Với những vấn đề trên, khi nghiên cứu yêu cầu nhiệm vụ đối với Bóng đá Việt Nam được nêu trong Chiến lược mới ban hành, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam ý thức được rõ ràng vai trò trách nhiệm của mình, đồng thời nghiên cứu kỹ nội dung của 9 giải pháp chủ yếu trong Chiến lược, chúng tôi khẳng định quyết tâm thực hiện thành công mục tiêu nhiệm vụ được giao, qua đó cũng nêu một số nhiệm vụ cần phối hợp triển khai và một số giải pháp chính để thực hiện ngay, như sau:
Về các nhiệm vụ chính cần phối hợp triển khai:
1. Tổ chức đánh giá toàn diện việc thực hiện Chiến lược phát triển Bóng đá Việt Nam giai đoạn 2013 tới nay, bổ sung và điều chỉnh các nhóm giải pháp chiến lược trong trong giai đoạn tiếp theo tới 2030 và tầm nhìn tới 2045, bám sát các nội dung nhiệm vụ và giải pháp của Chiến lược mới ban hành, tập trung xử lý dứt điểm các tồn tại đã nêu.
2. Tổng hợp và tham mưu các cơ quan quản lý nhà nước xem xét điều chỉnh hoặc ban hành mới các quy định trong việc thực hiện chế độ chính sách, các giải pháp hỗ trợ đầu tư và ưu đãi đối với các tổ chức có sự ưu tiên đầu tư cho Bóng đá, tạo sự tập trung thống nhất trong chỉ đạo, thực hiện chế độ chính sách và đầu tư cho phát triển Bóng đá. Nghiên cứu áp dụng chính sách ưu đãi cho các CLB bóng đá chuyên nghiệp có truyền thống đóng góp cho thành tích của Bóng đá quốc gia được hưởng ưu đãi về chính sách, thuế suất, đất đai phục vụ hoạt động thể thao như chính sách của Nhà nước dành cho các doanh nghiệp công ích được Nhà nước giao nhiệm vụ phát triển bóng đá, đóng góp cho quốc gia và cộng đồng
3. Bố trí ngân sách và triển khai một số Đề án trọng điểm về đào tạo Bóng đá trẻ; Đề án xây dựng hệ thống thi đấu đồng thời với đầu tư về Khoa học công nghệ; Đào tạo nguồn nhân lực quản lý chất lượng cao cho Bóng đá Việt Nam; Xây dựng thí điểm Trung tâm, Khoa học-YHTT phục vụ Bóng đá và nhân rộng tại các đơn vị-tổ chức hoạt động Bóng đá chuyên nghiệp.
4. Mở rộng hợp tác quốc tế và nâng cao chất lượng nhân lực con người Việt nam trong các tổ chức bóng đá quốc tế, trong cơ quan Liên đoàn BĐVN và tại các đơn vị thành viên của Liên đoàn Bóng đá VN, tại các Đội tuyển quốc gia Việt Nam.
5. Tích cực tìm kiếm nguồn đầu tư thông qua các tổ chức Bóng đá quốc tế và các nhà tài trợ, đối tác dành cho hoạt động Bóng đá; tăng cường hợp tác với các quốc gia có nền bóng đá phát triển (như Nhật bản; Hàn Quốc; UAE. Qatar…) để tạo cơ hội phát triển cho Bóng đá Việt Nam.
Về một số giải pháp cần tập trung thực hiện:
1. Tập trung đẩy mạnh đào tạo cầu thủ trẻ có thể lực, chuyên môn tốt, bản lĩnh, kinh nghiệm thi đấu trong nước, quốc tế; đặc biệt chú trọng đầu tư các lứa cầu thủ 17 tuổi đến 20 tuổi (tính ở thời điểm năm 2023) khi đến thời điểm tổ chức FFWC 2030 và 2034 các cầu thủ này ở lứa tuổi từ 24-25 đến 28 tuổi là lứa tuổi “vàng” cho bóng đá đỉnh cao.
2. Ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ, y học thể thao hiện đại trong tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng tài năng bóng đá;
3. Phát triển các hoạt động kinh tế, dịch vụ trong lĩnh vực Bóng đá;
4. Chuyên nghiệp hóa ở trình độ cao Bóng đá ở cấp đội tuyển quốc gia, câu lạc bộ về cấu trúc, tổ chức, nhân sự, chuyên môn, thương mại, pháp lý, dịch vụ chăm sóc y tế;
5. Tổ chức Liên đoàn Bóng đá Việt Nam và các tổ chức thành viên của Liên đoàn Bóng đá Việt Nam chuyên nghiệp, có uy tín cao trong khu vực, châu lục và thế giới;
6. Nhà nước đầu tư, thực hiện cơ chế xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT), hình thức đầu tư đối tác công tư (PPP) để nhanh chóng phát triển và hoàn thiện cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ hoạt động bóng đá; sẵn sàng đăng cai tổ chức các giải bóng đá châu lục và thế giới
7. Phát triển thị trường kinh doanh, dịch vụ bóng đá, đa dạng hóa các nguồn thu cho hoạt động bóng đá chuyên nghiệp; đối với bóng đá phong trào, bóng đá cộng đồng, bóng đá giải trí Nhà nước khuyến khích và có cơ chế ưu đãi về thời hạn giao sử dụng đất, chính sách khuyến khích về thuế để vận động các nguồn lực xã hội tham gia phát triển trong đó lưu ý tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tượng trẻ em tiếp cận với các cơ sở vật chất để tập luyện bóng đá;
8. Hoàn thiện hệ thống thi đấu theo mô hình hiện đại, tiếp cận và đạt tiêu chuẩn nhóm 10 quốc gia có nền bóng đá phát triển hàng đầu ở châu Á, đặt mục tiêu có mặt Vòng chung kết FIFA World Cup trong giai đoạn 2030-2045.
TS. Nguyễn Văn Phú -Tổng thư ký Liên đoàn Bóng đá Việt Nam