Các nhà lãnh đạo ASEAN tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 18 được tổ chức vào các ngày 7-8/5/2011 tại Jakarta (Indonesia), đã thông qua khuyến nghị thành lập Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về Thể thao (AMMS).
Việt Nam tham dự Hội nghị Bộ trưởng Thể thao ASEAN lần thứ 7 tại Thái Lan
Tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 19 được tổ chức vào ngày 17/11/2011 tại Bali (Indonesia), các nhà lãnh đạo ASEAN đã tái khẳng định cam kết hỗ trợ AMMS và các sáng kiến tăng cường hợp tác trong lĩnh vực thể thao và các hoạt động liên quan đến thể thao nhằm thúc đẩy lối sống lành mạnh hơn cho công dân của các quốc gia thành viên ASEAN.
Cùng với việc thành lập AMMS là việc thành lập Hội nghị các quan chức cấp cao về Thể thao (SOMS) để hỗ trợ AMMS. Hội nghị quan chức cấp cao ASEAN đầu tiên về thể thao (SOMS-1) được tổ chức vào ngày 30/11/2011 tại Jakarta (Indonesia), sau đó là Hội nghị bộ trưởng ASEAN đầu tiên về thể thao (AMMS-1) được triệu tập vào ngày 14/12/2011 tại Yogyakarta (Indonesia).
Hội nghị đầu tiên tại Indonesia (2011)
Hội nghị Bộ trưởng thể thao ASEAN (AMMS) và Hội nghị quan chức cấp cao ASEAN về thể thao (SOMS) được tổ chức lần đầu tiên tại Indonesia vào năm 2011. Sự kiện này đánh dấu một cột mốc quan trọng, chính thức công nhận thể thao là một lĩnh vực hợp tác độc lập và chiến lược trong khuôn khổ ASEAN. Tại hội nghị này, các quốc gia thành viên đã nhất trí về cơ chế hoạt động định kỳ: Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về thể thao (AMMS) - tổ chức hai năm một lần; Hội nghị cán bộ cấp cao ASEAN về thể thao (SOMS) - tổ chức hàng năm.
Các hội nghị này không chỉ đơn thuần là nơi trao đổi về thể thao mà còn trở thành diễn đàn chiến lược để các quốc gia thành viên cùng nhau hướng tới mục tiêu chung của Cộng đồng văn hóa xã hội ASEAN (ASCC). Thay vì chỉ tập trung vào thành tích, các cuộc thảo luận đã mở rộng sang các vấn đề xã hội sâu rộng, từ việc nâng cao sức khỏe cộng đồng qua thể thao đại chúng, biến thể thao thành một ngành kinh tế mới đầy tiềm năng, đến thúc đẩy bình đẳng giới, bảo tồn di sản thể thao truyền thống và nghiên cứu các sáng kiến quan trọng như thành lập quỹ và trung tâm thể thao thành tích cao…
Các mục tiêu mà AMMS và SOMS hướng tới đã được cụ thể hóa trong Kế hoạch hành động ASEAN về thể thao giai đoạn 2021-2025, với 5 lĩnh vực ưu tiên, từ thúc đẩy hòa bình, lối sống lành mạnh, đến phát triển chuyên môn và quảng bá nhận thức về ASEAN.
Hội nghị quan chức cấp cao ASEAN về thể thao lần thứ 15 (SOMS-15) tại Việt Nam
Hợp tác ngoài khối
Ngoài các hội nghị nội khối, AMMS và SOMS còn mở rộng hợp tác với các đối tác bên ngoài để tận dụng kinh nghiệm và nguồn lực.
ASEAN + Nhật Bản: Đây là một trong những mối quan hệ hợp tác năng động và hiệu quả nhất. Các hội nghị SOMS + Nhật Bản tập trung vào nhiều lĩnh vực như giáo dục thể chất, thể thao cho người khuyết tật, bình đẳng giới và phát triển Bóng đá cộng đồng. Nhật Bản đã tài trợ nhiều chương trình cụ thể, ví dụ như chiến dịch "#WeScore ASEAN" nhằm thúc đẩy bình đẳng giới, trong đó có việc bổ nhiệm 10 nữ VĐV và quan chức thể thao xuất sắc làm Đại sứ Thể thao ASEAN.
ASEAN + Trung Quốc: Mối quan hệ hợp tác với Trung Quốc cũng đang được tăng cường, với các Hội nghị AMMS + Trung Quốc diễn ra vào năm 2023 nhằm củng cố mối quan hệ đối tác, thúc đẩy hợp tác thể thao song phương và đa phương.
Hội nghị Bộ trưởng Thể thao ASEAN-Nhật Bản lần thứ tư (AMMS+Nhật Bản) và Hội nghị Bộ trưởng Thể thao ASEAN-Trung Quốc lần thứ nhất (AMMS+Trung Quốc) trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Thể thao ASEAN lần thứ 7 (AMMS-7) đã mở ra một chương mới trong hợp tác thể thao ngoại khối.
Hội nghị đã ghi nhận những kết quả tích cực từ các chương trình hợp tác do Nhật Bản tài trợ, đặc biệt là các dự án về bình đẳng giới trong thể thao và giáo dục thể chất cho người khuyết tật. Để tăng cường hơn nữa mối quan hệ này, các bên đã thông qua Tuyên bố Chiang Mai, đặt nền móng cho Khuôn khổ hợp tác thể thao ASEAN-Nhật Bản đến năm 2030. Tuyên bố này không chỉ thúc đẩy các sáng kiến hiện có mà còn mở ra cơ hội hợp tác mới, đặc biệt là trong việc nâng cao vai trò của phụ nữ trong thể thao.
Hội nghị cũng đánh dấu lần đầu tiên, các nước ASEAN và Trung Quốc tổ chức Hội nghị Bộ trưởng thể thao cấp Bộ trưởng, đánh dấu sự ra đời của một cơ chế hợp tác mới. Cơ chế này được thiết lập nhằm đưa ra định hướng chiến lược và thúc đẩy các cuộc đối thoại chính sách về thể thao, phù hợp với Tuyên bố chung về đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc.
Thu Phương, ảnh ASEAN.org