Gia đình và nhà trường ngày càng quan tâm hơn tới hoạt động thể chất ở trẻ (Ảnh: TN)
Trong những năm qua, nghành Giáo dục & Đào tạo đã chủ động tích cực triển khai các hoạt động giáo dục thể chất và thể thao trong trường học ở tất cả các cấp học từ mầm non đến đại học. Những nỗ lực này, nhằm góp phần giúp học sinh, sinh viên hình thành kỹ năng vận động, phát triển thể lực một cách toàn diện, bảo đảm thực hiện mục tiêu của giáo dục là phát triển toàn diện con người về Đức – Trí – Thể - Mỹ.
Bảo vệ và tăng cường sức khỏe là mục tiêu cốt lõi mà hoạt động phát triển thể chất cần đạt được cho dù ở bất cứ độ tuổi nào. Ở lứa tuổi mầm non, trẻ đang trong giai đoạn phát triển nhanh, cơ thể mềm dẻo nhưng sức đề kháng lại yếu, các cơ quan nội tạng vẫn chưa được phát triển hoàn chỉnh.
Mục tiêu bảo vệ và tăng cường sức khỏe bao gồm công tác chăm sóc và rèn luyện trẻ một cách có khoa học. Song song với các hoạt động vận động là chế độ dinh dưỡng khoa học và hợp lý. Trẻ cần được cung cấp đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng và ăn uống hợp vệ sinh, đảm bảo cho trẻ hoạt động và ăn uống theo thời gian biểu nhất định.
Sớm hình thành thói quen vận động
Phát triển thể chất cho trẻ mầm non cần hình thành và phát triển những thói quen vận động cơ bản cho trẻ như đi, chạy, nhảy, bò, leo trèo, ném,…Những thói quen này không những tiết kiệm sức di chuyển cho trẻ mà còn giúp trẻ thúc đẩy sự phát triển hoàn thiện của các cơ quan bên trong.
Bên cạnh đó, phát triển thể chất cho trẻ trong gian đoạn mẫu giáo còn nhằm mục tiêu phát triển những tố chất về mặt thể lực như sự bền bỉ, nhanh nhẹn, khéo léo,…Hình thành cho trẻ một thói quen vận động hợp lý là giúp cho chúng có ý thức trong việc vận động cũng như rèn luyện và bảo vệ sức khỏe cho bản thân.
Trẻ giai đoạn mầm non thường chưa có ý thức luyện tập. Vì thế, ngoài mục tiêu hình thành thói quen vận động cho trẻ thì phát triển thể chất còn phải giúp trẻ yêu thích các hoạt động thể chất, say mê và có hứng thú trong các buổi tập.
Để làm tốt mục tiêu này, giáo viên cần sử dụng các dụng cụ thể thao trong các bài tập cho trẻ như vòng, gậy, bóng,…Dạy trẻ các bài tập chuyện biệt cho từng bộ phận trên cơ thể như chân, tay, ngực, bụng,…hay các bài tập về chuyển động theo hướng trên, dưới, trước sau,….Chúng không chỉ có tác dụng hình thành thói quen vận động tốt cho cơ thể trẻ mà còn giúp chúng phát triển khả năng nhận biết và định hướng trong không gian.
Theo thống kê của Bộ GDĐT, số trường học các cấp trên toàn quốc: mầm non: có 15.041 có sở GD1; tiểu học: 12.961 trường (công lập: 12104 trường, ngoài công lập: 2.937 trường)2; THCS và THPT: 10.770 trường (công lập: 10.715 trường, ngoài công lập: 55 trường3; đội ngũ giáo viên, nguồn nhân lực đảm nhiệm vai trò giảng dạy bộ môn giáo dục thể chất trong các trường hiện nay trong cả nước có gần 80.000 giáo viên, trong đó có khoảng 74% giáo viên chuyên trách và 26% giáo viên bán chuyên trách. Đội ngũ giáo viên thể dục ở giáo dục phổ thông còn thiếu về số lượng, cơ cấu chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển giáo dục và đào tạo. Tiểu học có khoảng 20% số trường học có giáo viên chuyên trách về giáo dục thể chất (từ 1 -2 người, phần lớn là 1 người). Trên 90% giờ học thể dục ở cấp tiểu học do giáo viên kiêm nhiệm giảng dạy nên chất lượng giảng dạy giáo dục thể chất chưa đáp ứng được yêu cầu, hiệu quả chưa cao.
Trong chương trình giáo dục mầm non hiện nay trẻ được tiếp cận các lĩnh vực hoạt động như: văn học, âm nhạc, tạo hình, thể dục …. Các nội dung này thường xuyên được giáo viên cải tiến, đổi mới về tổ chức và phương pháp giảng dạy với phương châm phát huy tính tích cực cho trẻ dạy học lấy trẻ làm trung tâm. Tuy nhiên, trong các hoạt động thì hoạt động thể dục chưa mang tính sáng tạo, hình thức tổ chức tiết dạy chưa có tính hấp dẫn, chưa phát huy tính chủ động tích cực tham gia các hoạt động của trẻ. Thực tế cho thấy ở các trường mầm non hầu hết không có giáo viên thể dục tiết học thể dục do chính giáo viên đứng lớp kiêm nhiệm nên chất lượng giờ học thể dục và các hoạt động vận động cho trẻ sẽ kém chất lượng chuyên môn.
Các hoạt động thế chất giúp trẻ định hình tính cách
Mầm non cũng là thời kỳ quan trọng trong quá trình hình thành cảm xúc và tính cách của trẻ. Thông qua các trò chơi vận động, các giờ học thể dục thể thao, giáo viên có thể nhận biết và đánh giá tính cách của trẻ dựa vào thái độ hay phản ứng của chúng trước những lời khen - chê từ giáo viên.
Đối với trẻ mầm non thì các hoạt động thể chất hoặc các bài tập có liên quan đến làm việc nhóm có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc hình thành ý thức kỉ luật, tính trung thực cũng như tinh thần tập trung. Ngoài ra, các bài tập vận động sẽ tác động tích cực đến hệ thần kinh của trẻ, hỗ trợ định hình và phát triển tâm lý. Theo đó, trẻ sẽ có cảm xúc và cách cư xử với mọi người được tốt hơn.
Thông qua các hoạt động phát triển thể chất, bước đầu hình thành một số kĩ năng tư duy cho trẻ, chẳng hạn như kĩ năng so sánh, phân tích, tổng hợp và khái quát vấn đề. Giáo viên có thể kết hợp hoạt động thể chất với các hình thức lao động như: cho trẻ chuẩn bị hoặc thu dọn các dụng cụ sử dụng trong buổi tập, để trẻ tự thay đồ,…Cách làm này khiến trẻ cảm thấy hứng thú và yêu lao động hơn.
Giúp trẻ phát triển thể chất một các hài hòa để từ đó bồi dưỡng và phát triển nhân cách, tình cảm, thẩm mỹ và các kĩ năng xã hội là nhiệm vụ của không chỉ các trường mầm non mà còn cần sự chung tay giúp sức của các bậc cha mẹ. Đồng thời, nhà trường cần có giáo án và những phương pháp phù hợp để mục tiêu phát triển thể chất cho trẻ mầm non thực sự hiệu quả và đem lại giá trị thiết thực.
Vai trò của gia đình trong việc chăm lo sức khỏe ở trẻ
Cha mẹ nên khuyến khích trẻ tham gia hoạt động thể chất điều độ như: Động viên trẻ tham gia vận động hàng ngày với thời gian tổi thiểu 60 phút mỗi ngày. Hãy làm gương cho con bạn và giúp trẻ có thêm niềm vui khi vui chơi, tham gia vận động hàng ngày; Tìm hiểu xem con thích môn thể thao nào và hướng dẫn trẻ hoạt động với cường độ vừa phải, tùy thuộc vào sức khỏe của trẻ. Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động giúp tăng cường tính linh hoạt, sức mạnh và sức bền ít nhất 2 đến 3 lần một tuần, ví dụ như bài tập kéo dãn, xà đơn, chống đẩy,...
Trong quá trình luyện tập, cần cho trẻ uống bổ sung đủ nước, các chất điện giải, nhất là trong những ngày hè nắng nóng và cho trẻ ăn đầy đủ, cân đối các chất dinh dưỡng để trẻ khỏe mạnh, đặc biệt bổ sung đầy đủ canxi - vitamin D - vitamin K2 giúp hấp thu tốt canxi vào xương, từ đó giúp xương chắc khỏe, hỗ trợ phát triển chiều cao tối ưu. Hạn chế thói quen lười vận động: Giảm thời gian cho những hoạt động tĩnh xuống tối đa là 2 giờ trong một ngày hoặc ít hơn. Hạn chế thời gian cho trẻ xem ti vi, chơi game,...
Trần Nhu (th)