Công tác dinh dưỡng học đường còn nhiều thách thức
Theo chia sẻ của Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức tại Hội thảo, Việt Nam được cộng đồng quốc tế ghi nhận là một "điểm sáng" về cải thiện dinh dưỡng: Chiều cao của thanh niên Việt Nam trong thập kỷ qua (từ 2010-2020) có sự cải thiện rõ rệt, (nam và nữ thanh niên 18 tuổi tăng lần lượt là 3,7 cm và 2,6 cm). Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi đã giảm một cách ngoạn mục, từ trên 30% cách đây một thập kỷ, nay xuống còn dưới 19,6% (năm 2020), tốc độ giảm này nhanh hơn mức trung bình của khu vực ĐNÁ.
“Những con số biết nói đó là minh chứng cho nỗ lực không ngừng nghỉ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội”, Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức khẳng định.
Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa phát biểu
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đáng khích lệ, Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức cũng nêu 3 thách thức lớn với công tác dinh dưỡng. Thứ nhất, “vùng lõm” về suy dinh dưỡng và khoảng trống về công bằng. Tỷ lệ trẻ em thấp còi ở vùng dân tộc thiểu số vẫn còn trên 30%, gần gấp đôi mức trung bình toàn quốc. Con số này không chỉ thể hiện sự bất bình đẳng về cơ hội phát triển, mà còn là một "vết sẹo" trên bức tranh phát triển chung của đất nước, kìm hãm tiềm năng của một bộ phận thế hệ trẻ.
Thứ hai, sự tấn công của “kẻ thù thầm lặng” mang tên thừa cân, béo phì. Tại các thành phố lớn, tỷ lệ học sinh thừa cân, béo phì đã tăng gần gấp đôi trong thập kỷ qua, vượt ngưỡng 20%. Tốc độ này đang tăng nhanh hơn cả các nước láng giềng như Thái Lan và gần chạm đến ngưỡng của các nước phát triển. Đây chính là quả bom nổ chậm cho gánh nặng của các bệnh không lây nhiễm trong tương lai, bào mòn sức khỏe và năng suất lao động của quốc gia.
Thứ ba, nỗi trăn trở lớn nhất - khoảng cách về tầm vóc. Dù đã cải thiện, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam vẫn thấp hơn Nhật Bản, Hàn Quốc khoảng 5-7 cm, và thấp hơn Thái Lan 2-3 cm.
Theo Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức, đây không chỉ là con số trên thước đo. Đó là khoảng cách về sự tự tin, về cơ hội cạnh tranh, về vị thế của một dân tộc trên hành trình hội nhập. Nhật Bản, Hàn Quốc đã làm nên những kỳ tích về tầm vóc trong quá khứ, và đó là bài học chúng ta cần suy ngẫm.
“Đây là “gánh nặng kép” đe dọa khát vọng phát triển, đòi hỏi tư duy mới và giải pháp đột phá, trong đó trường học là “mặt trận” trọng yếu để can thiệp toàn diện về dinh dưỡng và vận động, tận dụng “giai đoạn vàng” cuối cùng của lứa tuổi học đường”, Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức nhấn mạnh. Theo ông, để giải quyết tận gốc những thách thức trên, để hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết 20, chúng ta không thể đi theo lối mòn. Chúng ta cần một cú hích chiến lược và mặt trận đột phá đó chính là trường học. Đã đến lúc chúng ta cần một khung pháp lý toàn diện, các chính sách đủ mạnh để phát triển tầm vóc và thể lực cho thế hệ trẻ.
Trong khi đó, cùng bàn về vấn đề dinh dưỡng trong học đường, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Tấn Dũng cho rằng, Việt Nam vẫn đối diện “gánh nặng kép” về dinh dưỡng. Ở nhiều vùng nông thôn, miền núi, tỷ lệ suy dinh dưỡng và thấp còi vẫn ở mức cao; ở đô thị, chế độ ăn mất cân đối, thừa năng lượng nhưng thiếu vi chất, cộng thêm ít vận động, đang khiến sức khỏe học sinh chưa được đảm bảo.
Chiều cao trung bình của học sinh Việt Nam vẫn thấp hơn so với mức trung bình của các nước trong khu vực. Đây là lời cảnh báo nghiêm túc cho tương lai sức khỏe và chất lượng nguồn nhân lực quốc gia. Chính vì vậy, những ý kiến, bàn thảo được đặt ra ở Hội thảo lần này từ các nhà quản lý, khoa học, giáo sư tiến sĩ đầu ngành sẽ vô cùng hữu ích và mở ra sự phát triển, đầu tư đúng, trúng, có ý nghĩa về chương trình dinh dưỡng học đường năm 2025: “Vì một Việt Nam khoẻ mạnh – Vì tầm vóc Việt”.
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Tấn Dũng phát biểu
Tăng cường vận động và chất lượng bữa ăn cho trẻ em
Tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Tấn Dũng cho biết, Bộ xác định bảo đảm dinh dưỡng học đường và tăng cường các hoạt động thể lực là nhiệm vụ quan trọng, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, gia đình, nhà trường và xã hội để góp phần vào sự phát triển thể lực, tầm vóc, trí tuệ con người và nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe cho trẻ em, học sinh.
Học sinh được hưởng thụ bữa ăn học đường với các thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cân đối, phù hợp trong trường học không những giúp các em nâng cao sức khỏe, giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh lý rối loạn dinh dưỡng như thiếu vi chất dinh dưỡng, suy dinh dưỡng, thừa cân béo phì và các bệnh không lây nhiễm mà còn xây dựng thói quen dinh dưỡng lành mạnh. Bên cạnh đó các em được kết hợp vui chơi, vận động phù hợp với nhu cầu sở thích và lứa tuổi qua các hoạt động giáo dục thể chất, giáo dục ngoài giờ, các trò chơi trải nghiệm sẽ tạo môi trường gắn kết, giúp các em phát triển hài hòa thể chất, tinh thần.
Trước đó, vào năm học 2020-2021, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phối hợp với Bộ Y tế, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Bộ Khoa học và Công nghệ (trước hợp nhất), các chuyên gia và Tập đoàn TH tổ chức nghiên cứu và triển khai thành công mô hình điểm: "Bữa ăn học đường", bảo đảm dinh dưỡng hợp lý kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, học sinh Việt Nam. Bước đầu, mô hình đã đạt được những hiệu quả tích cực như: nhóm trẻ em mầm non, chiều cao trung bình tăng khoảng 3,6 cm và cân nặng trung bình tăng 1,2 kg; ở nhóm học sinh tiểu học, chiều cao trung bình tăng khoảng 2,8 cm và cân nặng trung bình tăng 1,9 kg.
Hội nghị cũng đã nhận được nhiều ý kiến từ các chuyên gia nước ngoài chia sẻ kinh nghiệm như GS. Nakamura Teiji (Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng Nhật Bản) trình bày Luật Bữa trưa học đường – Nền tảng pháp lý vững chắc đảm bảo mọi trẻ em được hưởng quyền lợi bình đẳng về bữa ăn đủ chất, đồng thời lồng ghép giáo dục về thực phẩm.
TS. Philipp Rösler (Đức, nguyên Phó Thủ tướng) nhấn mạnh vai trò của Bộ tiêu chuẩn dinh dưỡng trường học, kết hợp trợ cấp của Chính phủ và các chương trình như Sữa – Rau – Quả học đường của EU – mô hình được WHO và FAO khuyến nghị nhân rộng.
GS. Vimal Karani (Vương quốc Anh) kêu gọi hướng tới dinh dưỡng cá thể hóa dựa trên nghiên cứu về di truyền, hệ gen và biểu sinh, nhằm xây dựng chế độ ăn phù hợp từng đối tượng.
PGS. Zhuifeng Guo (Trung Quốc) lưu ý Việt Nam cần đào tạo nhân lực và xây dựng cơ sở dữ liệu dinh dưỡng dựa trên đặc thù di truyền và lối sống của từng vùng, từng nhóm dân cư.
Toàn cảnh Hội nghị
Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, Trưởng Ban Tuyên giáo & Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa biểu dương và đánh giá cao sáng kiến tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế về chủ đề Dinh dưỡng học đường năm 2025. Đây là hoạt động khoa học có ý nghĩa rất thiết thực nhằm triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và định hướng chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về xây dựng một nước Việt Nam khỏe mạnh, mọi người dân đều được sống lâu, sống khỏe, sống lành mạnh, sống hạnh phúc; nguồn nhân lực có đủ sức khỏe, thể chất, tinh thần, trí tuệ và đạo đức.
Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cũng đánh giá cao các nội dung tham luận và ý kiến phát biểu khi đã tập trung phân tích, khẳng định vai trò thiết yếu của dinh dưỡng cho con người Việt Nam, nhất là dinh dưỡng học đường đối với việc nâng cao sức khỏe, tầm vóc, thể lực, trí tuệ của thế hệ trẻ. Nhiều đề xuất, kiến nghị mở ra những giải pháp rất thiết thực, có cơ sở khoa học, thực tiễn và tính khả thi cao, đặc biệt là tiếp cận dinh dưỡng theo vòng đời con người gắn với bối cảnh văn hóa, xã hội và điều kiện thực tiễn của Việt Nam.
N. Hương, Ảnh: V. Duy